موقعیت و نقش هنردستی سنتی در قلمرو «میراث فرهنگی» و «جهانی شدن فرهنگی»

دراین پژوهش ارتباط سه حوزۀ «هنردستی سنّتی»، «میراث فرهنگی» و «جهانی شدن فرهنگی» از طریق واکاوی بنیان های مشترک جستجو شده و به عنوان یک پارادایم، رجوع به «میراث فرهنگی معنوی» برای جهانی شدن فرهنگی، مبتنی بر ارزش های جهان روا معرفی گردیده است. این در حالیست که اغلب اندیشمندان میراث فرهنگی معنوی را موردی در خطر از سوی تأثیرات منفی جهانی شدن بر فرهنگ دانسته اند. چرا که جهانی شدن و شرایط خاص این پدیده، احتمالِ آن را می دهد که اقوام درشناخت و احترام به فرهنگ ها و مظاهر فرهنگی یکدیگر دچارعدم بردباری شوند و فرهنگ اقوام مختلف با خطرکم اهیمت شدن و یا نابودی کامل مواجه شود. «میراث فرهنگی» به سبب حضور جنبه های معنوی و مادی، فکری و احساسیِ گروههای اجتماعی و همچنین هنر، بطور طبیعی «ملّی-محلی» و«جهانی»اند و اساساً به عنوان یک عامل هویّت ساز و بیانگر چیستی و کیستی یک جامعه، سندی از سرنوشت انسان، فرهنگ ها و تمدن ها بشمار می آیند. لذا این پرسش مطرح است که :نقش«میراث فرهنگی» در فرایند«جهانی شدن» چیست؟ و چگونه می توانند در جریان جهانی شدن هم هویّت اصیل یک جامعه را حفظ کنند و هم آن را جهانی سازند؟ پژوهش حاضربه دنبال این پرسشِ کلی و با پذیرش فرض زیر، مصداق بارز «میراث فرهنگی معنوی» یعنی« هنر دستی سنّتی» را مد نظر قرار داده تا چگونگی نقش آن درتنوع فرهنگی و گفتگوی بین فرهنگ ها و مبادلات اصول و ارزشهای جهان روا را مورد بررسی قرار دهد. «میراث فرهنگی، زبانِ مشترک بین فرهنگهاست و عناصرجاودانه ای از پیشینیان را به زمان حال و آینده، درجریان فرادادی(سنّت ها) عرضه می دارد و می تواند در قلمرو جهانی شدن که فضای آگاهی مدار، انسانی بودن و عقلانی بودن است، لایه آگاهی مردم، یا لایه خودآگاهی مردمِ جهان را تقویت نماید و آنان را به سوی جامعه ای با معیارها و ارزشهای مشترک انسانی سوق دهد.» برای این منظور رویکردهای«فرهنگ محور»، پارادایم«طرحِ موزائیکی یا پازلِ فرهنگی»، و همینطور«نظریه نسبیّت گرایی فرهنگی» در کنار پارادایم «تلفیق و ترکیب فرهنگ ها» و موضوع «دیالوگ» بنیانهای تئوری این پژوهش اند و حاصل آن حاکی از آن است که: « هنردستی سنّتی»که از عرفان، تصوّف و فتوّت، سنّت و دین بهره گرفته است، صناعت آمیخته با حکمت است، که از ناحیه «دانش سنّتی» که خود وجهی از میراث معنوی است، برآمده اند. لذا نمود رفتاری معنادار نزد انسانِ فرهنگی (انسان ساحت معنا) است، که مبتنی بر ارزش های نمادین و هنجارهای اجتماعی می باشد و خود هنجارآفرین و نمادگر است. نظام ارزشی و معناییِ ناظر و حاکم بر روندِ خلق وکاربرد این آثار، خود نوعی«عادت» است، زیرا از طریق فشارِ این نظام روش ها و اصولش همواره تکرار می شوند، ضمن آنکه بواسطه منبع اصلی الهام آن، یعنی طبیعت و خلقت هستی، خلقِ مدام نیز درپی داشته و تنوع آفرینی می کند. وجود دو رکن لازمۀ مبادله، یعنی«تنوع فرهنگی و خلاقیت» و «منابع معنا و معنویت» و ارائه صورت های متنوعی از بنیان های فکری مشترکِ انسان، این آثار را به «مهاجران معنوی»ای که اصول و ارزشهای«جهان روا» فراهم می آورند مبدل ساخته است. بگونه ای که نه به شیوۀ نفوذ که بیشتر از طریق جذب وجاذبه، همگان بدون مقاومت و مخالفت، به میل و اختیار آنرا پذیرا می گردند. بخصوص نوع ایرانیِ آن که از بنیان های نظری و اصولِ دینی اسلامی و سنّت (به معنای سنّت گرایانه اش) نشأت می گیرد، که به لحاظ وحدانی بودن و شهود معنویِ حاضر در این هنرها، آرمان گرایی، حقیقت طلبی و تعالی جویی در این حوزۀ فرهنگی شدیدترمی باشد. این تحقیق در طریقی نظری، گردآوری مطالب را از روش کتابخانه ای و اسنادی انجام داده و شیوۀ تنظیم اطلاعات به صورت توصیفی، تشریحی -تحلیلی است، که اغلب روش استدلال استقرایی و بعضاً قیاسی در خلال آن بکار گرفته شده است.